Azak han

Mersin Kent Ansiklopedisi sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla

Azak Han’ın bulunduğu muhit Frenk Mahallesi’dir. Semt kuzeyden güneye Katolik ve Ortodoksların meskûn olduğu bir semt olduğu İçin tapu kaydına da böyle geçmişti. 1899 yılında Maralanbus Şatır isimli bir Rum aileden Hamdi Paşa isimli bir kişiye geçmişti. Bundan sonraki el değiştirmeler şöyledir: 1918 yılında Adanalı Hüseyin, 1920 yılında Hulusi, 1927 yılında Abbas Hilmi Paşa Azak Han’ın maliki olmuşlardır. Bu tarihe kadar adı Azak değildi. 1928 yılında Azak Zadeler burayı satın alınca, adı Azak Han olmuştur. Daha önceleri burası bir yolcu hanı durumundaydı. Alt kısımlarda hayvanlar üst kısımlarda ise insanlar kalırdı. Tam zamanını bilmemekle beraber, zamanla ticari bir mekâna dönüşmüştür.

Azak Zadeler burayı satın aldıktan sonra bazı değişiklikler yapılmıştır. İki taraflı çok güzel merdiveni, o sıralarda Mersin’de kanalizasyon ve asfalt yol ve bazı İnşaatlar yapan Alman Lenz Şirketi tarafından yapılmıştır. Gerek giriş kapısında gerekse orta bölümde değişiklikler ve havuz da yine Azak Zadeler tarafından yaptırılmıştır.

Azak han

Azak Han 1985 yılına kadar yaşantısını eski haliyle sürdürdü, bu tarihte 750 milyon liraya Azakzade varislerinden Faizoğluları Tarım Ürünleri Tic. ve San. AŞ’ye satıldı. Yeni malik burada inşaat yapmayı düşünüyordu ve kiracıları teker teker tahliye ettirdi. Ancak Azak Han İkinci derecede tarihi eser olarak tescilliydi. İstenilen şekilde bir inşaata izin verilmesi söz konusu olamazdı. Mal sahibinin burada beş katlı bir işhanı yapma önerisi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Y. Kurulunun 4.9.985 tarihli ve 1394 sayılı kararı ile reddedildi.

Azak han.jpg

Ret kararının gerekçesi şöyleydi: “Azak Han; hem üzerinde olduğu köşe parselinde etkileyici bir cephe ve kütle anlatımı sergilemekte, hem de etkileyici iç avlusu ve onu çevreleyen cepheleri ile sadece Mersin’de değil, diğer kentlerde de, az rastlanır bir olgudur. Mersin’de genelde tarihi değer taşıyan yapılar gelişme baskısına dayanamayıp kaybolduğundan, söz konusu eser hem bu açıdan, hem de kendi türünün az rastlanan örneklerinden birisi olması açısından korunmasının gerekli olduğuna” deniliyordu.

Mal sahibi bu karar aleyhine Adana İdari Mahkemesine başvurmuş ve bu aradan yararlanarak restore edeceği beyanıyla çatı katından başlayarak bazı kısımlarda yıkımları gerçekleştirmekle beraber, bir taraftan da Anıtlar Yüksek Kuruluna tekrar başvurup yeni bir proje ile yeni bir teklif götürmekteydi. Bu defa Yüksek Kurul, 15.5.1987 tarih ve 3231 Sayılı kararı ile eski kararından rücu ederek projenin uygulanmasını uygun bulur. Mal sahibi bu karara dayanarak 24.6.1987 tarihinde Mersin Belediyesine başvurarak inşaat ruhsatı talep eder. Belediye aynı günlü tarihle verdiği cevapta projenin belediyece de uygun bulunduğu ve gereken elektrik, betonarme, tesisat projelerinin ibrazı halinde ruhsat verileceğini bildirir. Böylece mal sahibinin yaptığı yıkım da onaylanmış olur.

Mimarlar Odası, durumu basında ve ilgili yerlerde protesto eder, Cumhurbaşkanına başvurur. Bunun üzerine İçel Valiliği de Yüksek Kurula müracaat ederek durumun yeniden İncelenmesini ister. Kurul bu başvuru üzerine gerekli İncelemeyi yaparak aşağıdaki kararı alır:

“İçel Mersin 2. Pafta, 72 Ada, 1 Parselde kayıtlı bulunan Azak Han’a ilişkin İçel Valiliğinin 29.6.987 gün ve 505 sayılı yazısı okundu. Ekleri incelendi, yapılan müzakere sonunda: Taşınmaz hakkındaki 15.2.987 gün ve 3013 sayılı kararımızda belirtildiği gibi, Azak Han’ın bozulmuş ve değişmiş kısımlarının yapının genel karakterine uygun olarak eski haline getirilmesine ve Azak Han’ın halen mevcut iki katının yıkımının söz konusu olamayacağına”

Tarih 18 Ekim 1988. Azak Han’ın kapı, pencereleri sökülmüş çatının yarısı kalmış durumda iken şiddetli bir yağmur kalan çatıyı da yıkar ve orada park etmiş üç otomobil de enkaz altında kalır. O sırada orada insan olmamasına sevinilir.

Yıllar geçer, Akdeniz Belediyesi kurulur ve mal sahibi tekrar ruhsat başvurusu yaparak, proje sunar. Akdeniz Belediyesi bu projenin daha değişik bir proje olması nedeniyle ruhsat vermez.

(İçel Sanat Kulübü Aylık Bülteni Ocak 1988 tarihli 88. Sayısından alınmıştır)